Hollandse luchten en Groninger klei: de kunst van het landschap door De Ploeg en anderen

Woensdagavond 25 september 2024 vindt de vijfde editie van de Ubbo Emmius-lezing plaats in de Nieuwe Kerk te Groningen. Schrijver Jan Brokken en museumdirecteur Andreas Blühm spreken over de kunst van het landschap.

Voor de één vergt het een geoefende blik; de ander is direct verkocht: het Groninger land is met zijn eindeloze leegte en kenmerkende kleigronden een unieke kwaliteit van het Noorden, zoals de Hollandse lucht het Westen kenmerkt. Hoe het landschap niet alleen deze regio’s kleurt, maar ook kunstenaars samenbrengt en inspireert tot prachtige werken zal centraal staan in de vijfde editie van de Ubbo Emmius-lezing.

Jan Brokken schreef als auteur een indrukwekkend oeuvre bij elkaar en won daarvoor verschillende literaire prijzen, waaronder de Gouden Ganzenveer. In zijn meest recente, en bijzonder goed ontvangen, werk De ontdekking van Holland (2024) staat het Volendam van het begin van de vorige eeuw centraal. Rond het jaar 1900 kwamen meer dan duizend (inter)nationale kunstenaars naar het vissersdorp in Noord-Holland, waar een levendige kunstkolonie ontstond. Zij lieten zich inspireren door hun omgeving en schilderden de kenmerkende Hollandse luchten. Brokken brengt deze fascinerende en onderbelichte geschiedenis tot leven.

Andreas Blühm is kunsthistoricus en bijzonder hoogleraar aan de RUG en afzwaaiend directeur van het Groninger Museum. Blühm zal spreken over de ontdekking van het landschap in de kunst. Hij zal een kunsthistorische blik op het verleden werpen, waarbij de Groninger kunstkring De Ploeg ook aan bod komt. Onder Blühms directeurschap zijn er in het Groninger Museum meerdere fraaie tentoonstellingen over het kunstenaarsgezelschap geweest, zoals over Alida Pott en Avant-Garde in Groningen. In zijn lezing zal hij bovendien zijn licht laten schijnen op het ogenschijnlijke contrast tussen de ingetogen Groningers en de uitgesproken kunst van De Ploeg. ‘Je weet altijd te weinig over je eigen land’, stelt Brokken in De ontdekking van Holland; en ook over onze eigen regio is ligt altijd een nieuw verhaal op je te wachten.

Praktische informatie

Datum en tijd: 25 september 20:00

Locatie: Nieuwe Kerk, Groningen

Prijs: €7,50, studenten: €2,50

Tickets kopen: online via onderstaande knop of bij Van der Velde Boeken aan het Akerkhof en de Grote Markt in Groningen

De beschrijving van 19 borgbiotopen – in woord, beeld en kaart – is sinds dit voorjaar voor iedereen te vinden in op de website kwaliteitsgidsgroningen.nl : Groninger Borgbiotopen. Dit is het resultaat van een door Erfgoedvereniging Heemschut en het platform borgen/Erfgoedpartners geïnitieerd project. Bureau Noordpeil gaf uitvoering aan het project, in opdracht van de Provincie Groningen.

Wat zijn borgbiotopen?

Dit nieuwe woord geeft uitdrukking aan de samenhang die er is tussen een borg, zijn historische context en het omringende landschap. Een borgbiotoop bestaat uit 3 componenten:

1. Het rijksmonument van de borg (en evt. omringende gebouwen)
2. Waardevolle landschapselementen en historische structuren in de nabije omgeving van de borg
3. De visuele relatie met de omgeving

Waarom borgbiotopen beschrijven?

Borgen staan in het register rijksmonumenten. Zo maken ze deel uit van het beleid van de overheden. Het belang van de samenhang van de borg met het omringende cultuur historische landschap en de visuele relatie waren nergens beschreven. Zo kan het gebeuren dat een buurman een schuur plaatst in een historische zichtlijn of dat een nieuw zonnepark de historische context van de borg doorkruist.

Daar moest dit project verandering in brengen. Niet om ontwikkelingen in de omgeving van een borg te blokkeren, maar om weloverwogen keuzes mogelijk te maken. Dit moet ten goede komen aan het behoud van de borgen en de omgevingskwaliteit.
In constructieve samenwerking met borgeigenaren, de betreffende gemeenten, Libau en de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed zijn de biotopen van 19 borgen in Groningen in kaart gebracht, met foto’s van zichtlijnen, kaarten en links naar bronnen zoals het register rijksmonumenten of gemeentelijke documenten.

Fase 2

De gemeenten zijn verantwoordelijk voor het omgevingsbeleid. Het is dan ook de bedoeling dat zij de borgbiotopen in hun beleid opnemen. In een tweede fase van dit project zoekt de provincie nu met elke gemeente uit hoe dit het beste kan gebeuren. Maar ook nu al werpt het project vruchten af. Met verwijzing naar de borgbiotoop van de Rensumaborg kon de bouw van een pand op voormalig borgterrein voorkomen worden.