|
|
Archeologielezing
Het kastelenlandschap van het Oversticht
De derde lezing in het kader van de archeologielezingen winter 2019/2020, die Erfgoedpartners in samenwerking met erfgoedinstellingen uit Groningen organiseert, vindt plaats op 18 december in het Veenkoloniaal Museum in Veendam. Spreker is Diana Spiekhout, archeoloog, conservator archeologie bij het Fries Museum en landschapshistorica bij het Kenniscentrum Landschap van de Rijksuniversiteit van Groningen.
Spiekhouts lezing gaat over haar promotieonderzoek naar kastelen in het Oversticht (de provincies Overijssel en Drenthe, een stukje Groningen (Gorecht), een stukje Friesland (met name de Stellingwerven) en Bentheim in Duitsland) en de diversiteit aan hun verschijningsvormen. Ook belicht zij de positie van de kasteelheer, die van invloed was op de vorm van een Middeleeuws kasteel.
Het kastelenlandschap van het Oversticht
‘Voor veel archeologen stopt het bij het jaar 1000’, zegt Diana, ‘voor mij begint het dan pas interessant te worden.’ Diana is bezig met een promotieonderzoek naar kastelen in het Oversticht. ’Bij bouwhistorisch onderzoek naar kastelen gaat de aandacht vaak uit naar de hoofdburcht. Een kasteel was echter veelomvattender, het was onderdeel van een landschap en samenleving. Daar heb ik mij onder andere in verdiept: hoe verhield het kasteel zich ten opzichte van landschap en samenleving en de invloed van de kasteelheer daarop. Dat merk je bijvoorbeeld als een kapel bij een kasteel parochiekerk werd. Het was zichtbaar in de kerk, waar ‘iedereen’ in die tijd kwam, dat die heer de macht had en het voor het zeggen had.
Kerkelijke en wereldlijke macht
Het bouwen van kastelen was in de middeleeuwen een regaal. Dat hield in dat uitsluitend de koning of zijn vertegenwoordigers kastelen mochten bouwen. Ook hadden ze het recht om illegaal gebouwde kastelen te slopen. Andere kastelenbouwers dienden altijd toestemming te vragen wanneer zij hun huis wilden versterken.
De bisschop van Utrecht, de gezaghebber in het Oversticht met naast kerkelijke ook wereldlijke macht, was in de Middeleeuwen zo’n graaf. Je moest dus, voor je een kasteel kon bouwen, toestemming vragen aan de bisschop. De bisschop probeerde de wereldlijke macht, die hij in theorie van de koning had verkregen, in praktijk te brengen. Dat deed hij onder meer door kastelen te bouwen van waaruit hij zijn wereldlijke macht kon effectueren. Bisschoppelijke kastelen waren steunpunten van het landsheerlijk gezag.
Kastelenbouw was voor de bisschop zowel een middel als een kwaal in zijn pogingen om zijn gezag te vestigen en te consolideren. Er waren echter ook perioden met zwakke regeerders. Bisschoppelijke leenmannen maakten hier ge-/misbruik van en gingen op hun eigen burcht ‘landsheertje’ spelen, dit tot ergernis van de bisschop. Het was een soort kat-en-muis spel, dat invloed had op de positie van de kasteelheer en de vorm van het kasteel. Ik vergelijk het wel eens met een roedel honden.
|
Als de leider van de roedel zwak(ker) wordt, proberen jongere mannetjes hun kans te grijpen.’
Waterburcht
Waar komt Diana’s fascinatie voor dit onderwerp vandaan? ‘Het is begonnen met de Waterburcht in Eelde’, de woonplaats van Diana, ‘die eind 18 e eeuw werd afgebroken. Ik vroeg mij af waarom er zoveel grachten en wallen, die er nog zijn, omheen lagen. Het leek me een leuke uitdaging om dat uit te zoeken. Het was ook de aanleiding om archeologie in Groningen te gaan studeren. Nu ben ik bezig met een promotieonderzoek.’ Diana promoveert bij landschapshistoricus Theo Spek. ‘Ik heb veel ontdekt en kan inmiddels verklaren hoe het zit met de ontwikkeling van kastelen en hoe het zit met die wallen en grachten!’
Meer weten over de Waterburcht in Eelde? Kijk op deze pagina.
Praktische informatie
Iedereen die geïnteresseerd is in deze lezing, die wordt georganiseerd in samenwerking met het Veenkoloniaal Museum in Veendam, is van harte welkom. De lezing begint om 20:00 uur met een inloop met koffie en thee vanaf 19:30 uur.
Datum: woensdag 18 december 2019
Locatie: Veenkoloniaal Museum, Museumplein 5, Veendam
Tijd: van 20:00 – 21:00, inloop vanaf 19:30 uur
Toegang: Gratis
U kunt zich ook nog aanmelden voor de lezing van 12 december.
Lezing 12 december: Neanderthalers in Noord-Nederland
Archeologielezing Marcel Niekus, archeoloog, gespecialiseerd op het onderzoek naar de Steentijd
Locatie: Noordelijk Archeologisch Depot in Nuis
Aanvang: 20:00 uur met inloop vanaf 19:30 uur
Toegang is gratis
|
|
|
|
|
|
Erfgoed inzicht oproep
Vanaf februari 2020 verschijnt Erfgoed inzicht nieuwe stijl. Het wordt een mooi vormgegeven digitale nieuwsbrief met informatie over (alle) activiteiten in Groningse erfgoedinstellingen. De nieuwsbrief bevat activiteiten uit stad en provincie Groningen van erfgoedinstellingen die met ons verbonden zijn door lidmaatschap of provinciale opdracht. Erfgoed In Zicht wordt maandelijks uitgegeven, steeds op de derde woensdag van de maand.
|
Als blijkt dat er teveel kopij komt, wordt overgeschakeld naar twee keer per maand. De eerste uitgave is voorzien voor februari 2020.
Graag worden wij geïnformeerd over uw activiteiten. Staat Erfgoedpartners al op uw verzendlijst:
info@erfgoedpartners.nl.
Beeld: Omslag Erfgoed inzicht 2019.2
|
|
|
|
|
Tussen kunst en kennis
12 december 2019 Museum Opsterlân Gorredijk
Het Rijkserfgoedlaboratorium Amsterdam van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed komt 12 december naar Museum Opsterlân in Gorredijk. Contactpersoon Bill Wei van de RCE Amsterdam licht toe: ‘Voor ons is het belangrijk meer contact te hebben met kleine musea en restauratoren in de regio, die Amsterdam soms (te) ver weg vinden. Onze dienst raakte daarom een beetje verloren. Daarom willen wij ons meer profileren en gaan om die reden vaker het veld in. Het bezoek aan Noord-Nederland is een pilot. Als dit goed bevalt, willen we ook andere regio’s bezoeken.
Per persoon wordt een half uur uitgetrokken. We willen graag laten zien hoe de RCE werkt en nemen daartoe mobiele meetapparatuur mee. Heeft u vragen over de materialen in uw object? Is het origineel, hoe verouderd is het, is het een retouche, hoe oud is het object? Of misschien heeft u een vraag over het beheer van uw collectie, het klimaat in uw museum, of de invloed van trillingen en schok bij evenementen in uw museum of in transport. Wij kunnen u daarmee helpen!’
Een aantal experts van de het Rijkserfgoedlaboratorium Amsterdam komt naar Gorredijk voor een kennismakingsgesprek en laat u zien hoe de dienst u met uw vragen over restauratie of collectiebeheer kan helpen. Zij kunnen bijvoorbeeld een eenvoudige meting op uw object verrichten met één van hun |
draagbare meetapparaten*, of uw vraag kort bespreken en een eerste advies geven. En zij leggen u uit hoe zij u eventueel verder kunnen helpen. Wist u dat het lab dat in veel gevallen kosteloos doet?’
Schrijf u in met het aanmeldingsformulier en er wordt contact met u opgenomen voor een afspraak op 12 december in Gorredijk. (N.B. Deze uitnodiging is alleen bedoeld voor musea, publiektoegankelijke collecties en restauratoren uit het noordoosten van Nederland (Friesland, Groningen en Drenthe).
Mocht u vooraf al vragen hebben dan kunt u contact opnemen met Bill Wei, bereikbaar via 06 5273 2101.
Let op: er is nog plaats voor een gesprek, maar slechts voor twee of drie echte metingen.
Deze bijeenkomst is mogelijk in samenwerking met Museumfederatie Fryslân en de Wassenbergh-Clarijs-Fontein Stichting en met Erfgoedpartners.
* Draagbare RCE apparatuur die RCE meeneemt:
Stereomicroscopie
UV lamp
XRF – Röntgenfluorescentie
FTIR - infrarood spectroscopie
Raman - Raman spectroscopie
Ruwheid - confocale profilometer:
onder voorbehoud)
Beeld: Bill Wei
|
|
|
|
|
Kabinet-kast aangeboden
Van een particulier kwam het volgende aanbod binnen:
Mijn vader heeft een mooie antieke Groninger kabinet uit 1800 (zie foto, hoog 2.80, breed 1.80 en diep 0.56) De originele papieren zijn er nog bij. Hij gaat kleiner wonen en heeft geen plaats meer voor de kast. Wij |
zoeken er een goede bestemming voor in Groningen. De kast mag weg voor elk aannemelijk bod.
Bent u geïnteresseerd? Neem dan contact op met Erfgoedpartners voor de contactgegevens.
Beeld: kast |
|
|
|
|
Over ons: afscheid
December is doorgaans de maand voor een beschouwing op het afgelopen jaar. Nu 2019 zich ten einde spoed kunnen we vaststellen dat het – zakelijk gezien - een goed jaar was met veel hoogtepunten maar waarin vooral de orgels, tijdens de Orgelzomer, een glorieuze hoofdrol hadden. Het jaarplan 2020 is eind september ingediend bij de Provincie met veel aandacht voor samenwerking.
‘Ik krijg energie van samenwerking’
Een nieuwe baan voor Kalyani Bergen
Wat in ieder geval verandert is de samenstelling van het team: op 20 december nemen wij afscheid van één van onze procesbegeleiders, Kalyani Bergen. Zij gaat per 13 januari 2020 werken bij Archipunt, een architecten- en ingenieursbureau voor de gebouwde omgeving, als projectcoördinator erfgoed.
Voor velen van u was Kalyani vooral bekend als aanspreekpunt, voor zowel de erfgoedinstellingen als de scholen, met betrekking tot de erfgoededucatie. Ook hield zij zich bezig met de organisatie van Reizend Erfgoed, de Gemeenschappelijke Agenda (nu GA, Gezamenlijke Ambitie), de activiteiten van de Orgelzomer, Oktober Kindermaand in Groningen en de doorontwikkeling van educatieprojecten , zoals de Molenlesmuis en Orgelkids.
Met de komst van Kalyani, in het voorjaar van 2017, nam de professionalisering toe op bijvoorbeeld het gebied van websites en promotiemateriaal. ‘Goede vormgeving vind ik belangrijk. Ik heb de afgelopen jaren met veel plezier samengewerkt met professionele vormgevers en zie dan ook met veel genoegen dat er nu sprake is van goed promotie-materiaal voor Oktober Kindermaand, het Groninger Molenweekend en de archeologie-lezingen, dat in principe nog enige jaren gebruikt kan worden.’
Ook kwam er een prachtige nieuwe website voor Erfgoedpartners met daaraan gekoppeld een site voor het boeken van erfgoededucatietrajecten en de site Reizend Erfgoed waarmee een bezoek van een medewerker kan worden geboekt. ‘Ik ben er trots op dat dit tot stand is gekomen. Ook was ik nauw betrokken bij het ontstaan en de uitvoering van de |
Gemeenschappelijke Agenda, een taak die de Provincie aan de steuninstellingen – waaronder Erfgoedpartners - en cultuurpijlers om tot meer samenwerking te komen, heeft gegeven.’
Kalyani heeft door haar werk voor Erfgoedpartners de provincie Groningen goed leren kennen. Wat is voor haar de meerwaarde van Erfgoedpartners? ‘Ik heb gemerkt hoe waardevol de vrijwilligers voor onze erfgoedinstellingen zijn. Erfgoedpartners is daarbij de verbindende factor, die zorgt dat instellingen zichtbaar worden voor elkaar, de overheid en het publiek. Wel zou het team, bij al die taken die we vervullen, uit meer mensen mogen bestaan. Vooral op het gebied van digitalisering en educatie zouden wij nog meer resultaten boeken als er meer specialisten bij ons werkten die organisaties kunnen ondersteunen.’ Kalyani kijkt met tevredenheid terug op haar werk voor Erfgoedpartners. ‘Ik kwam op een goed moment, en ik ga op een goed moment. Maar één ding staat als een paal boven water: de sfeer hier in huis is fantastisch, het zorgt ervoor dat mensen zich thuis voelen.’
Kalyani is nog tot 20 december aanwezig, tot die tijd kunt u nog met uw vragen bij haar terecht. Er wordt nu gezocht naar een opvolger. Daarover hopen wij u over enige tijd te informeren.
Vertrek bestuursleden Mabel Schalij en Grieto de Vries
Ook hebben wij afscheid genomen van twee bestuursleden. Mabel Schalij was secretaris en Grieto de Vries vertegenwoordigde de Groninger molenwereld. De gesprekken met mogelijke opvolgers zijn gestart.
Beeld: Kalyani (rechts) met haar beste Erfgoedpartners-vriendin Ellen Bakker |
|
|
|
|
Collectie Groningen uitgelicht
Fred Ootjers
01-02-1957, Amsterdam - 04-12-2019, Nieuwediep/Groningen
Wij besluiten deze nieuwsbrief met een afscheid van een hele andere orde, namelijk die van Fred Ootjers vanwege zijn onverwachte overlijden op 4 december. Fred’s naam verscheen in bijna iedere Erfgoedloper bij de rubriek ‘Collectie Groningen uitgelicht’ omdat hij als tekstschrijver vrijwel alle teksten verzorgde voor de foto’s op deze website. Deze teksten waren behalve informatief ook met een bijna Franse zwier geschreven en daarom zeer aantrekkelijk om te lezen. Daarnaast schreef Fred artikelen voor Erfgoed inzicht en de Zelfzwichter. Daarom hieronder een speciale aflevering van Collectie Groningen uitgelicht waarvoor de ingrediënten zijn aangeleverd door zijn dochter Marianne Ootjers, die als trainee heeft gewerkt voor Erfgoedpartners.
Times were when, times were when
Times that won't be back again
Times were when
The Cats
Fred was gepassioneerd voorzitter van Stichting Huizinga Meubel Nederland, een stukje Grunneger erfgoed dat hij weer op de kaart heeft gezet. Hij heeft daar de laatste paar jaar van zijn leven zijn levenswerk van gemaakt en er ontzettend veel voldoening en plezier van gehad.
Daarnaast zal men hem ook kennen van de exposities voor en het Chevrolet truckje van het Veenkoloniaal Museum Veendam.
In dit museum werkte Fred in zijn 'vorige museumleven' al een aantal jaar, maar sinds kort, na een |
onderbreking van een paar jaar, kon hij daar weer aan de slag met het samenstellen van exposities. Zijn lust en zijn leven.
Fred heeft ontzettend genoten van het werken in de Groninger erfgoedsector en het mogen schrijven van verhalen: als een schilder met zijn palet, zoals hij het omschreef. Veel dank aan iedereen die dat mogelijk maakte.
Thank you for the days
Those endless days, those sacred days you gave me
I'm thinking of the days
I won't forget a single day, believe me
The Kinks
Beeld: Fred Ootjers |
|
|
|
