In tegenstelling tot orgelconcerten kunnen carillonconcerten tijdens de coronacrisis wel doorgaan. Op vrijdag 1 mei is het Damster carillon te horen als stadsbeiaardier Adolph Rots zijn Bevrijdingsconcert geeft. De datum 1 mei is niet zomaar gekozen. Het verwijst naar het bevrijdingsfeest op 1 mei 1945 in Appingedam. Het bevrijdingsconcert is er een in een reeks en wordt door de Koninklijke Nederlandse Klokkenspel Vereniging georganiseerd in het kader van de landelijke Beiaardestafette. In deze estafette worden circa 200 beiaardconcerten gegeven in plaatsen van opvolgende bevrijding. Het concert in Appingedam begint om 15:00 uur.

Voor wie er in Appingedam niet bij kan zijn: een eerder beiaardconcert in Appingedam.

De in 2014 gestarte integrale uitvoering van het complete orgelwerk van Johann Sebastiaan Bach door de titulair organisten Leo van Doeselaar en Erwin Wiersinga moet door de corona crisis worden onderbroken. Het concert dat op 2 mei aanstaande was gepland heeft de titel meegekregen ‘De veelzijdige Bach’. Voor de voorgaande 14 concerten bedachten Leo en ik voor elk concert een titel waarin een bepaald aspect of periode uit het oeuvre van Bach werd belicht. Zo vonden er bijvoorbeeld concerten plaats gekoppeld aan het kerkelijk jaar (Passion, Pinksteren, de Lutherse Bach) en stijl (de Italiaanse Bach), et cetera. Van Bach is bekend dat hij niet slechts op zijn eigen unieke talent teerde, maar ook zijn gehele leven andere componisten die hij de moeite waard vond bestudeerde. Dit resulteerde niet zelden in composities geschreven in dezelfde stijl, waarbij Bach de originelen vaak overtrof.

In zijn jonge jaren werd Bach geïnspireerd door componisten als Georg Boehm en Johann Pachelbel, kopieerde hij het gehele oeuvre van de Franse componist Nicolas de Grigny en was hij verrukt over de muziek van Antonio Vivaldi die over de Alpen kwam aangewaaid. In  de laatste periode van zijn leven bestudeerde hij intensief de oude polyfonie van componisten als Palestrina. In de composities uit die tijd speelt het strenge contrapunt dan ook een grote rol. In dit programma zijn twee fuga’s uit  de  ‘Kunst der Fuge’ opgenomen, een heel boek van gecomponeerde stukken over één thema. Daarin laat Bach op onnavolgbare wijze zien wat hij allemaal kan met één simpel thema!

Voor dit concert, dat nu hopelijk volgend jaar gaat plaatsvinden, heb ik een programma uitgezocht waarin de veelzijdigheid van Bachs orgelwerk wordt belicht. In de vrije werken beginnend met een jeugdwerk, het Prealudium in G, en eindigend met het monumentale en indringende Prealudium en Fuga in b klein, een werk van het volledig  tot wasdom gekomen genie Bach. Ook zijn er koraalvoorspelen geprogrammeerd uit verschillende periodes in Bachs leven: van de vroege jeugdwerken uit de Neumeister Sammlung tot de rijpe koraalbewerkingen uit de Leipziger koralen.

Het is te hopen dat we weer gauw kunnen gaan genieten van alle orgelpracht in de provincie Groningen!

Organist Ludolf Heikens uit Midwolda geeft regelmatig rondleidingen in het Organeum in Weener. Op verzoek van de redactie schreef hij hierover een korte bijdrage.

Mein Name ist Ludolf Heikens. Normalerweise mache ich so ab März die Führungen im Organeum in Weener.

Dieses Jahr gab es sogar schon Gäste im Februar und im April wollten schon mehrere große Gruppen kommen um das Haus und die Instrumente zu sehen und zu hören. Dabei gab es auch schon eine Reisegesellschaft aus Bonn die gerne eine Orgelfahrt nach Ostfriesland und der Provinz Groningen machen möchte. Es gab so viel Interesse an diese Orgelfahrt das diese Gesellschaft eine zweite Fahrt im Mai organisieren wollte. Leider, leider, leider…

Das Virus kam und wir alle wissen was es jetzt auch für die kulturelle Veranstaltungen bedeutet. Auch die freie Führungen ab April am Mittwoch können nicht angeboten werden.

Das Organeum ist nicht nur für „Fachleute“ geeignet; es kommen viele Touristen um das Haus aus dem späten 19e Jahrhundert zu sehen. Eine Führung wobei die Erzählung vom Haus kombiniert wird mit Musik an den historischen Instrumenten ist ein Erfolg!!! Durchaus das Jahr kommen so viele Gruppen das gesagt werden kann: Das Organeum ist ein touristisches Begriff wobei die historische Orgeln Ostfriesland und Groningen immer die Gäste wieder zum Staunen bringen.

Es fällt mir persönlich denn auch sehr schwer nicht nur die Führungen nicht machen zu können aber es fehlt auch das schöne Kontakt mit dem Publikum derzeit. Doch, Orgelspielen geht immer noch! Die fast original erhaltene Hinszorgel zu Midwolda kann ich jeden Tag spielen und gibt mir viel musikalische Freude!

‘Het is allemaal nogal onwerkelijk’, begint Henk de Vries dit interview. ‘Niks meer met je passie kunnen doen en alles online’. Nee, het liefst ziet Henk zijn leerlingen en koorleden niet via het scherm. ‘Als ik een concert bezoek, kan ik genieten van de expressie, de mimiek van de uitvoerenden. Het is soms ontroerend om mensen te zien spelen.’

Thuis lesgeven
Dat betekent niet dat Henk door het coronavirus stilzit. Hij geeft bijvoorbeeld zijn vijf orgelleerlingen nog steeds les. ‘Ik zit dan achter de digitale piano en de leerlingen zijn thuis of gaan met een laptop of telefoon naar een kerk. Ik kan de leerlingen op deze manier aanwijzingen geven wat betreft tempi, registratie en dergelijke.’ Ook voor zijn vier koren heeft Henk een programma. ‘Ik maak online filmpjes, die geplaatst worden op een speciaal voor dit doel gemaakte pagina. De leden loggen in en kunnen daar de filmpjes downloaden. De aanleiding is vervelend maar je wordt wel creatief op deze manier.’

YouTube
Over creatief gesproken. Er zijn musici die concerten op YouTube plaatsen. Henk vindt dat dit online platform ook wat minpuntjes heeft. ‘Dat dat allemaal gratis kan, vraag ik me wel eens af. Ik plaats daar vraagtekens bij. Waarom doen ze dat? En werkt dit door nà corona? De cultuursector snakt naar geld en ondertussen plaatsen musici gratis filmpjes op YouTube, ik vind dit lastig te rijmen.’

Sturm und Drang
Ook voor Henk geldt dat hij moet nadenken over de programma’s die dit voorjaar stonden gepland. Doorschuiven of afgelasten? Op 25 april zou de organist met trompettist Lubertus Leutscher een concert geven in de Petruskerk in Zuidbroek: ‘een luchtig voorjaarsconcert’. ‘Het programma zou bestaan uit vrolijke muziek uit de laatbarok-rococo met een suite van Händel, muziek van Bach en van zijn zoon Carl Philipp Emanuel.’ Deze laatste leefde in een tijd dat Sturm und Drang (1770-1786) opgeld deed in Duitsland. Het is de overgangstijd van de Verlichting. Bij de Stürmer und Dränger gaat het vooral om het verwoorden van de persoonlijke ervaring, de emotie en het genie dat naar vrijheid streeft. ‘Ook Italiaanse componisten als Vivaldi en Corelli zouden aan bod zijn gekomen.’ Later dit jaar, is de bedoeling, wordt dit concert op een nog te bepalen moment alsnog gegeven.

Bach bij kaarslicht
Het meest sfeervolle concert van de zomer: Bach bij kaarslicht. In de Orgelagenda 2020, zoals het is te vinden in Klankjuwelen 2020, is dit concert zo omschreven. Op 28 juli verzorgt Henk een concert in de Petruskerk in Zuidbroek waarmee de 270ste sterfdag van grootmeester Johann Sebastian Bach wordt herdacht. Mogelijk dat er nog een solist aan dit concert zal meewerken maar wie dat is, is nog een verrassing. En om het kaarslicht goed tot zijn recht te laten komen, begint dit concert pas om 22:00 uur, als het donker begint te worden. ‘Na het concert trakteren wij de bezoekers op een glaasje wijn.’

Daarvoor geeft Henk op 5 juli nog een concert in Loppersum in de serie zomerconcerten in Maarland. En als dirigent verzorgt hij op zaterdag 21 november met zijn Dutch Choral Singers een Evensong in Zuidbroek. Het orgel wordt dan bespeeld door Vincent Hensen-Oosterdijk. Deze organist is als solist eveneens te horen op 20 september als hij in Zuidbroek het najaarsconcert verzorgd.

Kortom: het orgeljaar 2020 is voor Henk de Vries zeker niet verloren. Er staat nog genoeg op het programma. Nu maar hopen dat corona of een ander virus geen roet in het eten gooit.