Deze e-mail is verzonden door Erfgoedpartners. Hier kunt u deze nieuwsbrief lezen in uw browser.
Beeld: orgel Hendrick Huis Stefanuskerk Holwierde 1663, foto: Jelte Oosterhuis
We beginnen deze eerste Orgelagenda van 2023 met een interview met organist Peter Westerbrink uit Noordbroek. We spraken met hem onder andere over de toekomst van het orgel. Hoe interesseer je bijvoorbeeld een bredere doelgroep, zoals de jeugd, voor orgels?
Tekst: Thea Pol
Beeld: interieur Pancratiuskerk Godlinze; foto: Jelte Oosterhuis

 
Orgels op een andere manier presenteren
Organist Peter Westerbrink over nieuwe vormen van orgels onder de aandacht brengen


Groningen: de orgeltuin van Europa. Het wordt vaak gezegd. En het is waar. Samen met het Duitse Ostfriesland is er geen streek in dit werelddeel waar zo veel oude orgels zijn als hier. De vraag is wel: overleven ze de 21ste eeuw? En zo ja: hoe? Traditionele kerkdiensten in de stoere middeleeuwse kerken op het Groninger land, waar het orgel een belangrijke functie heeft, nemen af. En ook de orgelconcerten zoals die lange tijd werden gegeven met werk van beroemde componisten als Bach en Buxtehude lijken langzamerhand vooral voor een handjevol liefhebbers interessant te zijn.
Orgels moeten bespeeld worden, is de boodschap anders gaan ze achteruit. Hoe kunnen we orgels toekomstbestendig maken?


Organist Peter Westerbrink uit Noordbroek heeft zo z’n gedachten over de toekomst van het orgel. ‘De traditie van orgelconcerten is niet eeuwenoud, zoals sommige mensen denken. Pas na de Tweede Wereldoorlog kwam dit pas echt goed op gang, daarvoor was het meer incidenteel en dan ook alleen in de steden. Bekende orgelconcertreeksen zoals in Leens (al meer dan vijftig jaar!) en Noordbroek overleven wel. Dat komt ook omdat daar beroemde orgels zijn en orgelcommissies die al jaren met veel enthousiasme ieder jaar weer een mooi programma samenstellen. Wat zijn waarde heeft bewezen, blijft wel. Maar hoe zit het met onbekendere, kleinere orgels?

Ook in de winter
Wat mij opvalt is, dat het orgelseizoen doorgaans start in mei en eind oktober stopt. Dat het Schnitger Festival in oktober wordt gehouden vind ik geweldig. Het orgel is ook buiten de zomermaanden interessant. Te koud vind ik geen argument. Hier in Noordbroek houden bezoekers aan de orgelconcerten rekening met de omstandigheden. Ze nemen een dekentje mee bijvoorbeeld.
Je moet je ook als organisten kunnen aanpassen. Leonore [Lub, echtgenote en collega-organist van Peter – red.) en ik voeren in maart de Leipziger Choräle van Bach uit. Die duren samen anderhalf uur, maar wij laten er een aantal weg zodat het binnen een uur klaar is. De rest komt later dit jaar. Ik vind dat er op belangrijke momenten in het jaar iets te doen moet zijn op orgelgebied. In Noordbroek is inmiddels een traditie ontstaan van een viertal concerten aan het einde van een jaar: het allerheiligenconcert (een paar jaar weggeweest maar dit jaar willen we dit weer uitvoeren), het adventsconcert, het tussen-de-jaren-concert (traditie in Duitsland) en het nieuwjaarsconcert.’

Kwaliteit
Peter weet dat mensen, die de orgelconcerten bezoeken kwaliteit verwachten. ‘Programma’s van orgelconcerten moeten een kop en een kont hebben. Ik denk vaak lang na over de samenstelling van een programma. Ik moet een programma voorafgaande aan het concert kunnen uitleggen.
Kwaliteit betekent voor mij ook een mooi programmaboekje, niet een of ander vodje. Ik sta altijd bij de deur om de bezoekers te verwelkomen of, als ik zelf moet spelen, spreek ik met ze na afloop van het concert. Zo bouw je een band met ze op. In Noordbroek hebben we inmiddels een vaste kern, die regelmatig de orgelconcerten bezoekt.’
 
Toekomst
De komende jaren heeft Peter meer tijd om over ‘orgelzaken’ na te denken. Hij heeft in Patty Wageman, de directeur van de Stichting Oude Groninger Kerken, een medestander als het gaat over de toekomst van de orgels in Groningen. ‘De SOGK heeft zo’n tachtig orgels in beheer, waaronder het orgel van de Akerk in Groningen waar ikzelf organist ben. Het is daarom prettig om met haar na te denken hoe de orgels onder de aandacht van een breder publiek gebracht kunnen worden.’ Peter somt enthousiast een aantal ideeën op. ‘De SOGK heeft plannen met de Akerk. Het moet het uithangbord van de stichting worden. Daarin past ook het streven om in de zomer iedere zaterdag van 15:00 – 15:30 uur het orgel in de Akerk te laten bespelen. Dan zijn er plannen met het kleine transeptorgel, daterend uit de 17e eeuw, in die kerk. Nu kan het niet bespeeld worden want de orgelkas is leeg. Het zoekt dus letterlijk een invulling. Een reconstructie is een mogelijkheid.’

Nieuwe doelgroepen
Vooral voor een jonger publiek zou een hyperorgel een interessante optie kunnen zijn. Peter: ‘Ik vind het een fascinerend idee dat je enerzijds zo’n 17e eeuws transeptorgel op het hoogste ambachtelijke niveau kunt reconstrueren maar het anderzijds zou kunnen uitbreiden met een tweede digitale speeltafel ergens in de kerk, waarbij de klank, aanspraak en afspraak van de toon naar believen kunnen worden gemanipuleerd en waarbij een ongehoorde klankwereld ontstaat. Er zijn ongekende mogelijkheden en de ontwikkelingen gaan razendsnel.’ Peter verwijst naar de initiatieven in de Laurenskerk in Rotterdam, waar men een dergelijk orgel hoopt te kunnen realiseren “Zo wordt het orgel toegankelijk voor een brede groep musici, niet alleen organisten. Bovendien ontstaan er klanken voor verschillende, ook hedendaagse, genres en crossovers.” (https://laurenskerkrotterdam.nl/hyperorgel/)

Onbekende orgels
Een ander initiatief van Peter is de pilot rond het Schnitgerorgel van Godlinze. ‘Kleinere orgels komen vaak niet aan bod in de concertseries. Neem het orgel van Godlinze. Ik heb daar in het verleden wel eens een concert gegeven. Het is een intieme kerk waar je bij wijze van spreken vanaf de orgelbank nog een toelichting kunt geven. Ik heb met de beheerster van de kerk gesproken over het geven van twee vrijdagavondconcerten deze zomer. Ze reageerde daar positief op. Als er 25 of 30 mensen per keer een van deze concerten bezoeken, dan vind ik dit experiment geslaagd. Je zou het bespelen van onbekende orgels ook kunnen combineren met bijvoorbeeld een fietstocht en een high-tea. Op deze manier spreek je ook een bredere doelgroep aan.’ Andere onbekende orgels, die Peter noemt, zijn die van Bierum, Meeden, Midwolde en Finsterwolde.

Orgels op een andere manier presenteren: dat is volgens de bevlogen organist nodig om deze, vaak eeuwenoude, instrumenten de 21ste eeuw in te trekken en te houden. ‘We moeten meer doelgroepen aanspreken en orgelconcerten beter spreiden en weten wat we doen en waarom. Klassieke orgelconcerten kunnen daarnaast gewoon blijven bestaan. Laat mij maar Buxtehude of Bach spelen. Maar daarnaast is het nodig na te denken over de toekomst van onze Groninger orgels. Daar ligt ook juist een uitdagende opgave voor een jongere generatie organisten.’
Tekst: Martin Panman, voorzitter Stichting Vrienden
Beeld: orgel Grote Kerk Veendam; foto: HuismanMedia
Restauratie orgel Grote Kerk Veendam

Helaas zijn er dit jaar geen concerten in de Grote Kerk van Veendam. Het orgel wordt gerestaureerd en gaat terug naar de situatie van 1927. Als alles meezit zal het orgel in december 2023 worden opgeleverd.

In 1824 bouwde de Groninger orgelbouwer Timpe een groot romantisch orgel in de kerk van Veendam. Rond 1925 verkeerde het orgel in zeer slechte staat, voornamelijk door achterstallig onderhoud en vocht. Organist en musicus dr. Schmidt-Marlissa liet door orgelbouwer Faber en Dienes uit Duitsland achter het front van Timpe een compleet nieuw ‘Duits modern’ concertorgel bouwen, waarbij Marlissa de inzichten van onder andere dr. Albert Schweitzer implementeerde in de speeltafel. In de jaren negentig is het orgel opnieuw aan groot onderhoud toe. Om de kosten te drukken is het orgel ontdaan van allerlei koppelingen en speelhulpen. De gebruiksmogelijkheden van 1928 zijn sindsdien zeer beperkt. Eigenlijk is het concertgedeelte eruit gehaald.
Dat komt nu terug. De speel tafel krijgt dezelfde transmissiemogelijkheden als in 1927.
 
De restauratie is in september 2022 begonnen met het kleurenonderzoek. Dat onderzoek is nodig omdat het uitgangspunt van de restauratie de bouw van het orgel in 1927 is. De kleur, die het orgel toen had, moet terugkomen. In december (week 50) en januari zijn delen van het orgel overgeplaatst naar de werkplaats van de orgelbouwer. Zodra de orgelkas leeg was konden de schilders beginnen.
De restauratie wordt uitgevoerd door Adema's Kerkorgelbouw, Hillegom (Ronald van Baekel). Restauratie- en decoratieschilders Karin Veldman en Jantina Veltman uit Haren zorgen er samen met Schildersbedrijf Henk Vasse uit Muntendam voor dat het orgel zijn originele kleur weer terugkrijgt. Adviseur van de Stichting is dr. Natascha Reich en voor de projectleiding is de stichting Vrienden verantwoordelijk.
Beeld: Timpe-orgel Nieuwe Kerk Groningen; foto: John Stoel
Jonge musici – orgelleerlingen
Nieuwe Kerk Groningen

Studentorganisten geven een concert op het Timpe-orgel in de Nieuwe Kerk in Groningen.

Datum: 26 februari
Tijd: 15:00 uur
Entree: gratis
Beeld: Schnitgerorgel Noordbroek; foto: HuismanMedia
Bach in Noordbroek
Kerk Noordbroek

Uitvoering van Bachs beroemde Leipziger Orgelchoräle door Leonore Lub en Peter Westerbrink.

Datum: 11 maart
Tijd: 20:00 uur
Entree: €12,50 (standaard), €7,50 (tot 16 jaar en studenten)
Naast informatie over orgelconcerten attenderen wij u in de Orgelagenda graag op activiteiten, die u als liefhebber van orgelmuziek mogelijk interessant vindt.
Beeld: poster
Luthers Bach Ensemble brengt bekroonde Matthäus Passion
Akerk Groningen en Petrus & Pauluskerk Loppersum

Van 11 tot en met 19 maart brengt het Luthers Bach Ensemble opnieuw zes uitvoeringen, waarvan drie in de provincie Groningen, van haar voor Nederland unieke semiscenische Matthäus Passion.

In de semiscenische Matthäus van het Luthers Bach Ensemble hebben solisten en koor dagelijkse kleding aan en zingen ze alles uit het hoofd. Het maakt dat de interactie tussen de zangers onderling en met het publiek groter wordt. Gebaren en bewegingen onderstrepen het drama van de passie. Het Luthers Bach Ensemble is het enige muziekgezelschap in Nederland dat de Matthäus op deze manier uitvoert.

De regie voor deze productie ligt net als vorig jaar, maar wel voor de laatste keer, in handen van Marc Pantus.

Uitvoerenden
Luthers Bach Ensemble (kleinkoor, solisten & barokorkest) o.l.v. Tymen Jan Bronda
Roder Jongenskoor | Marc Pantus, regie | Drew Santini, Christus | Nils Giebelhausen, Evangelist
Cressida Sharp, sopraan I | Agnes van Laar, sopraan II | Tobias Segura Peralta, altus I | David van Laar, altus II | Twan van der Wolde, tenor | Matthew Baker, bas

Info & kaartverkoop
www.luthersbachensemble.nl

Datum: 12 en 18 maart in de Akerk Groningen en 17 maart in de Petrus & Pauluskerk Loppesum
Tijd: 12 maart 15:00 uur en 17 en 18 maart 19:30 uur
Entree: €12,50 (standaard), €7,50 (tot 16 jaar en studenten)
26 februari Orgelstudenten 15:00 Groningen Nieuwe Kerk
11 maart Peter Westerbrink en Leonore Lub 20:00 Noordbroek Kerk
12 maart Luthers Bach Ensemble 15:00 Groningen Akerk
17 maart Luthers Bach Ensemble 19:30 Loppersum Petrus & Pauluskerk
18 maart Luthers Bach Ensemble 19:30 Groningen Akerk
Deze e-mail is verzonden door Erfgoedpartners.
U ontvangt deze mail omdat u ingeschreven bent voor onze nieuwsbrief.

Ons adres is:
Stichting Erfgoedpartners
Lopende Diep 8
9712 NW, Groningen
info@erfgoedpartners.nl

U kunt hier ons adres toevoegen aan uw adresboek

U kunt hier uw voorkeur aanpassen, of hier uitschrijven.
Let op: als u zich afmeldt, ontvangt u geen enkele mail meer van Erfgoedpartners. Als u zich alleen voor de Orgelagenda wilt uitschrijven, pas dan uw voorkeuren aan.

Email Marketing Powered by Mailchimp






This email was sent to <<E-mailadres>>
why did I get this?    unsubscribe from this list    update subscription preferences
Stichting Erfgoedpartners · Lopende Diep 8 · Groningen, Gr 9712 NW · Netherlands